اختلال adhd چیست؟ آشنایی با علائم adhd

ای دی اچ دی (ADHD) یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی وضعیتی است که بر رفتار افراد تأثیر می‌گذارد. مبتلایان به آن ممکن است بی‌قرار به نظر برسند، در تمرکز مشکل داشته باشند و گاهی رفتارهای تکانشی نشان دهند. علائم معمولاً از کودکی و در زمان تغییرات مهم مثل شروع مدرسه آشکار می‌شوند و اغلب قبل از ۱۲ سالگی تشخیص داده می‌شوند. با‌این‌حال، گاهی تشخیص تا بزرگسالی به تأخیر می‌افتد. علائم ای دی اچ دی ممکن است با افزایش سن بهبود یابند، اما بسیاری از افراد همچنان با مشکلات ناشی از این اختلال دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همچنین، افراد مبتلا به ADHD ممکن است مشکلات دیگری مثل اختلالات خواب یا اضطراب را نیز تجربه کنند.

در ادامه‌ی مقاله،  به تفصیل به موضوعاتی مثل توضیح، تشخیص، کنترل و درمان بیماری ADHD می‌پردازیم.

اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی (ADHD) یا  نقص‌توجه-بیش فعالی یک اختلال عصبی رشدی است که با علائم مداوم نقص در توجه، بیش فعالی و تحریک‌پذیری (تکانش‌گری) مشخص می‌شود. برخی از افراد بیشتر علائم عدم توجه را دارند، برخی دیگر بیشتر علائم بیش ‌فعالی و تحریک‌پذیری دارند و برخی از افراد ADHD هر دو نوع علائم را بروز می‌دهند.

علائم بیماری ADHD در کودکی شروع می‌شود و می تواند در زندگی روزمره از جمله روابط اجتماعی و مدرسه یا عملکرد شغلی اختلال ایجاد کند. ADHD در بین کودکان و نوجوانان شایع‌تر است، اما بسیاری از بزرگسالان نیز این اختلال را دارند. درمان‌های مؤثر برای مدیریت علائم در دسترس است.

بسته به اینکه در زمان تشخیص کدام علائم در فرد قوی‌تر است، سه روش مختلف وجود دارد که ای دی اچ دی خود را نشان می‌دهد:

• ADHD-I یا ای دی اچ دی عمدتا بی‌توجه (قبلاً ADHD-H نامیده می‌شد یا اختلال نقص توجه بدون بیش‌فعالی)
• ADHD-HI یا ای دی اچ دی عمدتاً بیش فعالی یا تکانشی (رفتارهای ناگهانی)
• ADHD-C یا ای دی اچ دی ترکیبی (ترکیبی از علائم بی‌توجهی و بیش فعالی)

ای دی اچ دی عمدتاً بی‌توجه

برای افراد ADHD عمدتا بی‌توجه، سخت است که یک کار را سازماندهی کنند یا به اتمام برسانند، به جزئیات توجه یا دستورالعمل‌ها و مکالمات را دنبال کنند. حواس افراد ADHD عمدتا بی‌توجه به راحتی پرت می‌شود یا جزئیات امور روزانه را فراموش می‌کنند.

ای دی اچ دی عمدتاً بیش‌فعال-تکانشی

افراد ADHD عمدتا بیش فعالی زیاد حرکت و زیاد صحبت می‌کنند. برای فرد مبتلا به این نوع  ای دی اچ دی سخت است که برای مدت طولانی در یک جا بنشیند (مثلاً هنگام غذا‌خوردن یا انجام تکالیف). کودکان کوچک‌تر ممکن است مدام بدوند، بپرند یا از جایی بالا بروند. فرد مبتلا، احساس بی‌قراری دارد و با تکانشگری دست‌وپنجه نرم می‌کند. کسی که ای دی اچ دی تکانشی دارد ممکن است زیاد حرف دیگران را قطع کند، چیزها را از دست دیگران بگیرد یا در زمان‌های نامناسب صحبت کند. فرد با بیماری ADHD تکانشی ممکن است در انتظار نوبت یا گوش‌دادن به دستورالعمل‌ها دچار مشکل شود. تکانشگری ممکن است باعث تصادفات و جراحات بیشتری در این افراد نسبت به عموم شود.

ای دی اچ دی ترکیبی

علائم هر دو نوع فوق به طور مساوی در فرد وجود دارند.

ADHD بزرگسالان ممکن است به روابط ناپایدار، عملکرد ضعیف کاری یا عملکرد ضعیف در تحصیلات، عزت‌نفس پایین و سایر مشکلات منجر شود. اگرچه این بیماری ADHD بزرگسالان نامیده می‌شود، علائم آن در اوایل کودکی شروع می‌شود و در بزرگسالی ادامه می‌یابد. در بعضی موارد، ای دی اچ دی تا زمان بلوغ فرد، مشخص نیست یا تشخیص داده نمی‌شود. علائم ای دی اچ دی در بزرگسالان ممکن است به اندازه‌ی علائم بیش فعالی در کودکان مشخص نباشد. در بزرگسالان، بیش فعالی ممکن است کاهش یابد، اما مقابله با تحریک‌پذیری، بی‌قراری و مشکل در توجه ممکن است ادامه یابد.

درمان بیماری ADHD بزرگسالان مشابه درمان ADHD در دوران کودکی است. درمان بیماری ADHD در بزرگسالان شامل داروها، مشاوره‌ی روانشناختی (روان درمانی) و درمان هرگونه شرایط سلامت روانی مرتبط با ای دی اچ دی است.

بیماری ADHD  یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که بر کودکان تأثیر می‌گذارد. علائم ADHD شامل عدم توجه، بیش فعالی و تحریک پذیری است. بیماری ADHD اختلالی مزمن و ناتوان‌کننده محسوب می‌شود که درصورت عدم درمان مناسب، می‌تواند به عزت نفس و عملکرد اجتماعی ضعیف در کودکان منجر شود.

تخمین زده می شود ۸٫۴ درصد از کودکان و ۲٫۵ درصد از بزرگسالان دارای ADHD هستند. ADHD اغلب در کودکان در سن مدرسه مشخص می‌شود و اختلال در کلاس یا مشکلات مربوط به تکالیف در مدرسه را در پی دارد. این اختلال در پسرها بیشتر از دخترها تشخیص داده می‌شود، زیرا علائم آن به‌طور متفاوتی در هر جنس ظاهر می‌شوند. با‌این‌حال، بدین معنا نیست که پسرها بیشتر از دخترها درمعرض ابتلا ADHD هستند. پسرها معمولاً علائمی مانند بیش‌فعالی و رفتارهای بیرونی نشان می‌دهند، در حالی که دخترها بیشتر علائم بی‌تحرکی دارند.

کاملاً طبیعی است که کودکان گاهی در تمرکز یا رفتار مشکل داشته باشند. با‌این‌حال، کودکانی که مبتلا به ADHD هستند، این رفتارها را پشت سر نمی‌گذارند. علائم آن‌ها ممکن است ادامه‌دار یا شدید باشد و باعث مشکلاتی در مدرسه، خانه یا میان دوستان شود.

کودک مبتلا به ADHD ممکن است:

• زیاد در خیال‌پردازی غرق شود.
• زیاد چیزها را فراموش کرده یا گم کند.
• مدام وول بخورد یا بی‌قراری کند.
• بیش‌از‌حد صحبت کند.
• اشتباهاتی از روی بی‌دقتی مرتکب شود یا در معرض خطرات غیرضروری قرار گیرد.
• در برابر وسوسه‌ها مقاومت سختی داشته باشد.
• در نوبت‌گرفتن مشکل داشته باشد.
• در کنار‌آمدن با دیگران دچار مشکل شود.

علائم ADHD را می‌توان به دو دسته‌ی مشکلات رفتاری بی‌توجهی و بیش فعالی تقسیم کرد. بسیاری از افراد مبتلا به ADHD مشکلاتی دارند که در هر دو دسته قرار می‌گیرد، اما همیشه این‌گونه نیست.

برای مثال، حدود ۲ تا ۳ نفر از هر ۱۰ فرد مبتلا، فقط در تمرکز و توجه مشکل دارند و نشانه‌ای از بیش‌فعالی یا تکانشگری ندارند. این نوع از بیماری ADHD با عنوان اختلال نقص توجه (ADD) نیز شناخته می‌شود. این نوع از بیماری ADHD گاهی ممکن است نادیده گرفته شود، زیرا علائم آن می‌تواند کمتر مشهود باشد.

ای دی اچ دی در پسرها بیشتر از دخترها تشخیص داده می‌شود. دخترها بیشتر علائم بی‌توجهی نشان می‌دهند و کمتر رفتارهای مخربی دارند که علائم ADHD را آشکار کند. به همین دلیل، ممکن است ADHD در دخترها همیشه تشخیص داده نشود.

Getty Images

علائم کم‌توجهی بیش فعالی در کودکان و نوجوانان به خوبی تعریف شده‌اند و معمولاً قبل از ۶ سالگی قابل مشاهده هستند. این علائم در بیش از یک موقعیت (مانند خانه و مدرسه) رخ می‌دهند. کودکان ممکن است علائم هر دو نوع بی‌توجهی و بیش‌فعالی-تکانشگری را داشته باشند، یا فقط علائم یکی از این نوع رفتارها را نشان دهند.

بی‌توجهی (مشکل در تمرکز و توجه)

نشانه‌های اصلی بی‌توجهی شامل موارد زیر است:

• داشتن دامنه‌ی توجه کوتاه و حواس‌پرتی مکرر
• اشتباهات از روی بی‌دقتی، مثلاً در تکالیف مدرسه
• به نظر فراموشکار بودن یا گم‌کردن زیاد اشیاء
• ناتوانی در ادامه‌دادن وظایفی که خسته‌کننده یا زمان‌بر هستند
• ظاهراً گوش‌نکردن یا انجام‌ندادن دستورالعمل‌ها
• تغییر مداوم فعالیت یا وظیفه
• مشکل در سازماندهی وظایف

تکانشگری و بیش فعالی در کودکان

نشانه‌های اصلی تکانشگری و بیش‌فعالی در کودکان شامل موارد زیر است:

• ناتوانی در آرام‌نشستن، به خصوص در محیط‌های آرام
• وول خوردن مداوم
• ناتوانی در تمرکز بر وظایف
• حرکات بدنی بیش‌از‌حد
• صحبت‌کردن بیش‌از‌حد
• ناتوانی در انتظار برای رسیدن نوبت
• عمل‌کردن بدون فکر
• قطع مکالمات
• کمبود یا نداشتن حس خطر

علائم یادشده ممکن است مشکلات قابل‌توجهی در زندگی کودک ایجاد کنند، مانند عدم موفقیت در مدرسه، تعامل اجتماعی ضعیف با دیگر کودکان و بزرگسالان، و مشکلات انضباطی.

اختلالات مرتبط در کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD چیست؟

اگرچه همیشه این‌طور نیست، برخی کودکان ممکن است نشانه‌های مشکلات یا اختلالات دیگری نیز همراه با ADHD داشته باشند، مانند:

• اختلال اضطراب: باعث نگرانی و عصبی‌بودن مداوم کودک می‌شود و ممکن است علائم جسمی مانند تپش قلب، تعریق و سرگیجه ایجاد کند.
• اختلال نافرمانی مقابله‌ جویانه (ODD): تعریف آن رفتار منفی و مخرب است، به ویژه نسبت به افراد دارای قدرت، مانند والدین و معلمان.
• اختلال سلوک (CD): اغلب شامل رفتارهای بسیار ضد‌اجتماعی مانند دزدی، دعوا، خرابکاری و آسیب‌زدن به افراد یا حیوانات است.
• افسردگی
• مشکلات خواب: مشکل در به‌خواب‌رفتن در شب و داشتن الگوهای خواب نامنظم.
• اختلال طیف اوتیسم (ASD): بر تعامل اجتماعی، ارتباطات، علایق و رفتار تأثیر می‌گذارد.
• اختلال هماهنگی رشد: وضعیتی که بر هماهنگی جسمی تأثیر می‌گذارد.
• صرع: وضعیتی که بر مغز تأثیر می‌گذارد و باعث تشنج‌های مکرر می‌شود.
• سندرم تورت: وضعیتی در سیستم عصبی که با ترکیبی از صداها و حرکات غیرارادی (تیک‌ها) مشخص می‌شود.
• مشکلات یادگیری: مانند دیسلکسیا.

در بزرگسالان، علائم ای دی اچ دی تعریف دقیق‌ ندارند. این امر عمدتاً به دلیل کمبود تحقیقات درباره‌ی بیماری ADHD در بزرگسالان است. از آنجا که ADHD یک اختلال رشدی است، تصور می‌شود که نمی‌تواند در بزرگسالان بدون ظاهر‌شدن اولیه در کودکی ایجاد شود. اما علائم ADHD در کودکان و نوجوانان اغلب به بزرگسالی راه پیدا می‌کند.

علائم ADHD در بزرگسالان نیز معمولاً بسیار ظریف‌تر از علائم دوران کودکی هستند. برخی متخصصان موارد زیر را به عنوان فهرستی از علائم مرتبط با ADHD در بزرگسالان پیشنهاد کرده‌اند:

• بی‌دقتی و عدم توجه به جزئیات
• شروع مداوم وظایف جدید قبل از اتمام وظایف قبلی
• مهارت‌های سازماندهی ضعیف
• ناتوانی در تمرکز یا اولویت‌بندی
• گم‌کردن یا جا‌گذاشتن مداوم اشیاء
• فراموشکاری
• بی‌قراری و عصبی‌بودن
• دشواری در ساکت‌ماندن و صحبت‌کردن بی‌نوبت
• پاسخ‌دادن بی‌درنگ و قطع‌کردن صحبت دیگران
• نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری و عصبانیت سریع
• ناتوانی در مدیریت استرس
• صبر بسیار کم
• ریسک‌پذیری در فعالیت‌ها، اغلب بدون توجه به ایمنی خود یا دیگران؛ مانند رانندگی خطرناک

اختلالات مرتبط در بزرگسالان مبتلا به بیماری ADHD

بیماری ADHD در بزرگسالان، مانند بیماری ADHD در کودکان و نوجوانان نیز می‌تواند همراه با چندین مشکل یا اختلال مرتبط رخ دهد. یکی از شایع‌ترین آن‌ها افسردگی است. سایر شرایطی که بزرگسالان ممکن است همراه با ADHD داشته باشند شامل موارد زیر است:

• اختلالات شخصیتی: شرایطی که در آن فرد از نظر تفکر، ادراک، احساس یا ارتباط با دیگران به طور قابل‌توجهی با دیگران تفاوت دارد.
• اختلال دو قطبی: وضعیتی که بر خلق‌وخو تأثیر می‌گذارد و ممکن است از یک حالت به حالت دیگر تغییر کند.
• اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): وضعیتی که باعث افکار وسواسی و رفتارهای اجباری می‌شود.

مشکلات رفتاری مرتبط با بیماری ADHD همچنین ممکن است مشکلاتی مانند دشواری در روابط و تعاملات اجتماعی را ایجاد کند.

دانشمندان هنوز علل خاص ADHD را شناسایی نکرده‌اند. در حالی که شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که ژنتیک به ADHD کمک می‌کند و چندین ژن با این اختلال مرتبط هستند، هیچ ژن یا ترکیب ژن خاصی به عنوان علت این اختلال شناسایی نشده است. با‌این‌حال، توجه به این نکته مهم است که بستگان افراد ADHD نیز اغلب تحت تأثیر قرار می‌گیرند. شواهدی از تفاوت‌های آناتومیکی در مغز کودکان مبتلا به ADHD در مقایسه با سایر کودکان بدون این بیماری وجود دارد. به عنوان مثال، در کودکان مبتلا به ADHD حجم ماده‌ی خاکستری و سفید مغز کاهش می‌یابد و در حین انجام وظایف خاص، نواحی مختلف از مغزشان فعال است.

مطالعات بیشتر نشان داده است که لوب‌های فرونتال، هسته دم‌دار و ورمیس مخچه مغز در ADHD تحت تاثیر قرار می‌گیرند. چندین عامل غیر‌ژنتیکی نیز با این اختلال مرتبط هستند، مانند وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، قرار‌گرفتن در معرض سموم (الکل، سیگار، سرب و غیره) در دوران بارداری و استرس شدید در دوران بارداری.

اعتقاد بر این است که افراد خاصی بیشتر در معرض خطر ای دی اچ دی هستند، از جمله:

• کسانی که نارس (قبل از هفته‌ی ۳۷ بارداری) یا با وزن کم متولد می‌شوند.
• افرادی که صرع دارند.
• افراد با آسیب مغزی که یا در رحم یا پس از آسیب شدید سر بعد تولد اتفاق افتاده است.

خطر بیماری ADHD ممکن است افزایش یابد اگر:

• فرد خویشاوندان خونی، مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به بیماری ADHD یا سایر اختلالات سلامت روان داشته باشد.
• مادر فرد در دوران بارداری سیگار می‌کشیده، الکل می‌نوشیده یا مواد مخدر مصرف می‌کرده است.
• در دوران کودکی، در معرض سموم محیطی مانند سرب، که عمدتاً در رنگ و لوله‌های ساختمان‌های قدیمی‌تر یافت می‌شود، قرار داشته است.
• فرد نارس به دنیا آمده باشد.

براساس علائم خاص، یک فرد می‌تواند به یکی از سه نوع ADHD تشخیص داده شود؛ بی توجهی، بیش فعالی- تکانشگری و ترکیبی. علائم ADHD باید در دوران کودکی (قبل از ۱۲ سالگی) شروع شود. علائم اغلب تا سنین نوجوانی و بزرگسالی ادامه می‌یابد و معیار تشخیص براساس سن کمی متفاوت است.

• کودکان تا ۱۶ سال باید حداقل شش علامت بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری یا هر دو را نشان دهند.
• بزرگسالان و جوانان بالای ۱۶ سال باید حداقل پنج علامت بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری یا هر دو را نشان دهند.

برای تشخیص ADHD، علائم فرد نیز باید:

• علائم ای دی اچ دی حداقل به مدت ۶ ماه ادامه‌دار باشند.
• علائم در دو یا چند موقعیت (مثلاً در خانه، محل کار، مدرسه یا با دوستان) اتفاق بیفتد.
• در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا کاری مانع باشد یا به این فعالیت‌ها آسیب برساند.

استرس، اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و سایر شرایط یا بیماری‌های فیزیکی می‌توانند علائمی مشابه علائم ADHD ایجاد کنند. ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی باید یک ارزیابی کامل برای تعیین علت علائم، تشخیص و شناسایی درمان‌های موثر انجام دهد.

• سلامت روان و سابقه‌ی پزشکی فرد، از جمله خلق‌و‌خو و شرایط گذشته‌ی سلامتی یا فعلی او را بررسی می‌کند.
• به رفتار فعلی فرد یا اگر یک بزرگسال باشد به رفتار او در دوران کودکی و تجربیات مدرسه نگاه می‌کند. برای به‌دست‌آوردن این اطلاعات، پزشک ممکن است اجازه بخواهد با خانواده، دوستان، شرکا، معلمان و دیگرانی که فرد را به خوبی می‌شناسند و در محیط‌های مختلف دیده‌اند، صحبت کند تا درباره‌ی رفتارها و تجربیات در خانه، مدرسه یا جاهای دیگر بیاموزد.
• از مقیاس‌های استاندارد رتبه‌بندی رفتار یا چک‌لیست‌های علائم بیماری ADHD برای تعیین اینکه آیا فرد معیارهای تشخیص ADHD را دارد یا خیر، استفاده می‌کند.
• آزمون‌های روان‌شناختی را انجام می‌دهد که به مهارت‌های شناختی مانند حافظه کاری، عملکرد اجرایی (توانایی‌هایی مانند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری)، توانایی‌های بصری و فضایی یا استدلال می‌پردازد. چنین آزمون‌هایی می‌توانند به شناسایی نقاط قوت و چالش‌های روانی یا شناختی (مربوط به تفکر) و شناسایی یا رد ناتوانی‌های یادگیری احتمالی کمک کنند.

هر کسی می‌تواند اختلال کم‌توجهی بیش فعالی داشته باشد. با‌این‌حال، پسران و مردان بیشتر علائم بیش فعالی و تکانشی دارند، در حالی که دختران و زنان بیشتر به ای دی اچ دی بی‌توجهی مبتلا می‌شوند.

ADHD همچنین در هر سنی قابل‌تشخیص است، اگرچه علائم باید در دوران کودکی (قبل از ۱۲ سالگی) شروع شده باشد. افراد بزرگسال مبتلا به ADHD اغلب سابقه‌ی مشکلاتی در مدرسه، کار و روابط دارند. علائم ADHD ممکن است با بالا رفتن سن فرد تغییر کند.

کودکان بیش فعالی و تکانشگری را به عنوان شایع ترین علائم نشان می‌دهند. با افزایش میزان موقعیت‌های تحصیلی و اجتماعی، علائم بی‌توجهی اغلب برجسته‌تر می‌شود و شروع به تداخل با عملکرد تحصیلی و روابط با همسالان می‌کند.

بزرگسالان، از جمله افراد مسن مبتلا به ADHD، ممکن است بی‌توجهی، بی‌قراری و تکانشگری را نشان دهند، اگرچه در برخی افراد، این علائم کمتر آسیب‌زننده و تخریب‌کننده خواهد بود. این افراد همچنین ممکن است تحریک‌پذیر باشند، تحمل ناامیدی و استرس پایینی داشته باشند یا تغییرات خلقی مکرر یا شدید را تجربه کنند.

ممکن است برخی از بزرگسالان در دوران جوانی مبتلا به ADHD تشخیص داده نشده باشند، زیرا معلمان یا خانواده‌هایشان، این اختلال را تشخیص نداده‌اند، آن‌ها به شکل خفیفی از این اختلال مبتلا بوده‌اند یا تا زمانی که نیازهای بزرگسالی را تجربه نکرده‌اند، به خوبی از عهده‌ی بیماری ADHD برآمده‌اند. اما هرگز دیر نیست که به دنبال تشخیص و درمان ای دی اچ دی و سایر شرایط سلامت روانی باشید که ممکن است همراه با آن رخ دهد. درمان موثر می‌تواند زندگی روزمره را برای افراد ADHD و خانواده‌هایشان آسان‌تر کند.

ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که با علائمی مانند دشواری در تمرکز، بی‌قراری و رفتارهای تکانشی شناخته می‌شود. با‌این‌حال، این علائم می‌توانند با نشانه‌های سایر مشکلات و بیماری‌ها همپوشانی داشته باشند که ممکن است به تشخیص نادرست منجر شود.

شرایطی که ممکن است با ای دی اچ دی اشتباه گرفته شوند:

• اختلال دوقطبی: این اختلال با نوسانات شدید خلقی همراه است که امکان دارد با علائم بیماری ADHD اشتباه گرفته شود.
• اختلال طیف اوتیسم (ASD): برخی از ویژگی‌های اوتیسم، مانند مشکلات در تعاملات اجتماعی و رفتارهای تکراری، ممکن است باعلائم افراد ADHD اشتباه گرفته شوند.
• اختلالات خواب: کمبود خواب یا اختلالات خواب می‌توانند به مشکلات تمرکز و رفتارهای بیش ‌فعالانه منجر شوند که با علائم ای دی اچ دی مشابه است.
• اختلالات پردازش حسی(SPD): افرادی که با این اختلال مواجه هستند، ممکن است در پردازش اطلاعات حسی دچار مشکل شوند که می‌تواند با بی‌توجهی و بی‌قراری مرتبط با ADHD اشتباه گرفته شود.
• مشکلات شنوایی: کاهش شنوایی می‌تواند به مشکلات در پیروی از دستورات و تمرکز منجر شود که ممکن است به اشتباه به عنوان ADHD تشخیص داده شود.
• افت قند خون: سطوح پایین قند خون می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و مشکلات تمرکز شود که با علائم ADHD همپوشانی دارد.

عوامل مرتبط با تشخیص نادرست:

• سن: کودکانی که در سنین پایین‌تر وارد مدرسه می‌شوند، به دلیل تفاوت در سطح بلوغ، ممکن است بیشتر در معرض تشخیص نادرست ADHD قرار گیرند.
• جنسیت: پسران بیشتر از دختران تشخیص ADHD دریافت می‌کنند. این امر ممکن است به دلیل آن باشد که پسران علائم بیش‌فعالی بیشتری نشان می‌دهند، در حالی که دختران بیشتر با بی‌توجهی مواجه هستند که کمتر مشهود است.

در واقع درمان ای دی اچ دی بسته به سن و نوع بیماری می‌تواند متفاوت باشد در ادامه، درمان بیماری ADHD در بزرگسالان و کودکان را از هم جدا کردیم تا راحت‌تر به آن‌ها بپردازیم.

فرزند من مبتلا به بیماری ADHD تشخیص داده شده است، حالا چه کاری باید انجام دهم؟ وقتی کودکی مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش ‌فعالی تشخیص داده می‌شود، والدین اغلب نگران هستند که کدام روش درمانی برای فرزندشان مناسب‌تر است و درمان ای دی اچ دی چیست؟ بیماری ADHD  اغلب با درمان مناسب قابل مدیریت است. گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد و بهترین روش درمان به فرد، خانواده و محیط او بستگی دارد.

انواع درمان‌ها برای کودکان

۱. درمان رفتاری

• درمان‌های رفتاری برای کودکان
• آموزش مدیریت رفتار برای والدین
• مداخلات رفتاری در کلاس درس

ای دی اچ دی نه تنها بر توانایی کودک برای توجه یا نشستن در مدرسه تأثیر می‌گذارد، بلکه بر روابط با خانواده و سایر کودکان نیز تأثیرگذار است. کودکان مبتلا به ADHD اغلب رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که می‌تواند برای دیگران بسیار مخرب باشد. رفتار‌درمانی یک گزینه‌ی درمانی است که ممکن است به کاهش این رفتارها و به افزایش مهارت‌های خود‌تنظیمی کمک کند. شروع رفتاردرمانی به محض تشخیص، اغلب مفید است.

۲. داروها

• داروهای محرک
• داروهای غیرمحرک

توصیه‌های درمانی براساس گروه سنی

کودکان زیر ۶ سال: آکادمی پزشکی کودکان آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که آموزش مدیریت رفتار به والدین به عنوان اولین روش درمانی انجام و پیش از امتحان دارو از آن استفاده شود.

برای کودکان زیر ۶ سال، درمان رفتاری اولین قدم مهم پیش از استفاده از دارو است، زیرا:

• آموزش مدیریت رفتار به والدین مهارت‌ها و استراتژی‌های لازم را برای کمک به کودکشان ارائه می‌دهد.
• این آموزش به‌اندازه دارو برای کودکان خردسال مؤثر است.
• کودکان خردسال نسبت به کودکان بزرگ‌تر عوارض جانبی بیشتری از داروهای بیماری ADHD تجربه می‌کنند.
• تأثیرات بلندمدت داروها روی کودکان خردسال به‌خوبی بررسی نشده است.

کودکان ۶ ساله و بالاتر: ترکیب دارو و رفتاردرمانی توصیه می‌شود. برای کودکان تا ۱۲ سال، آموزش مدیریت رفتار به والدین و برای نوجوانان، رفتاردرمانی‌های دیگر توصیه می‌شود. همچنین، مداخلات رفتاری در کلاس و حمایت‌های مدرسه می‌توانند بخشی از برنامه‌ی درمان باشند.

نکات کلیدی رفتاردرمانی

اهداف رفتاردرمانی یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و حذف رفتارهای ناخواسته یا مشکل‌ساز برای افراد ADHD است. رویکردهای رفتاردرمانی والدین، کودکان و مداخلات رفتاری در کلاس درس، می‌توانند با هم استفاده شوند. درمان برای کودکانی که در برنامه‌های دوران کودکی شرکت می‌کنند، معمولاً اگر والدین و مربیان با یکدیگر برای کمک به کودک همکاری کنند، بسیار مؤثر است. نکاتی که در رفتاردرمانی افراد ADHD مهم است شامل:

• ایجاد روال ثابت: برنامه‌های روزانه را یکسان نگه دارید.
• سازماندهی محیط: کودک را تشویق کنید وسایل خود را مرتب کند.
• مدیریت عوامل حواس‌پرتی: محیطی آرام و بدون عوامل مزاحم ایجاد کنید.
• کاهش گزینه‌ها: انتخاب‌های محدودتری ارائه دهید تا کودک احساس فشار نکند.
• ارتباط واضح و مشخص: دستورات کوتاه و واضح بدهید.
• برنامه‌ریزی: وظایف را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنید.
• استفاده از اهداف و تشویق: رفتارهای مثبت را با ستایش یا پاداش تشویق کنید.
• انضباط موثر: به جای تنبیه فیزیکی، از روش‌هایی مانند توقف موقت یا محدودیت‌های منطقی استفاده کنید.
• ایجاد فرصت‌های مثبت: استعدادهای کودک را شناسایی و تقویت کنید.
• سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، فعالیت بدنی کافی و خواب کافی علائم ADHD را کاهش می‌دهند.

نکات کلیدی درمان دارویی

دارو می‌تواند به مدیریت علائم افراد ADHD کمک کند و رفتارهای دشوار را کاهش دهد. دو نوع دارو برای کودکان بالای ۶ سال تأیید شده‌اند:

۱.داروهای محرک: معمول‌ترین و موثرترین داروها که علائم را سریع کاهش می‌دهند.

۲.داروهای غیرمحرک: تأثیر کندتری دارند اما تا ۲۴ ساعت اثر می‌کنند.

والدین باید همراه با پزشک، داروی مناسب و دوز متناسب را پیدا کنند و اثرات جانبی مانند کاهش اشتها یا مشکلات خواب را در نظر بگیرند.

درمان استاندارد ADHD در بزرگسالان معمولاً شامل دارو، آموزش، یادگیری مهارت‌ها و مشاوره‌ی روان‌شناختی است. ترکیب این روش‌ها اغلب مؤثرترین نتیجه را دارد. این درمان‌ها می‌توانند به مدیریت علائم ای دی اچ دی کمک کنند، اما آن را درمان نمی‌کنند. ممکن است زمان ببرد تا درمان مناسب برای فرد مشخص شود.

داروهای ای دی اچ دی چیست؟

توجه کنید که برای یافتن درمان مناسب، افراد ADHD باید با پزشک در مورد مزایا و معایب هر دارو صحبت کند.

• داروهای محرک مانند متیل فنیدات یا آمفتامین معمولاً رایج‌ترین داروهای تجویز‌شده برای بیماری ADHD هستند. این داروها سطوح مواد شیمیایی مغزی به نام انتقال‌دهنده‌های عصبی را متعادل می‌کنند.
• داروهای غیرمحرک مثل آتوموکستین غیرمحرک و برخی داروهای ضدافسردگی مانند بوپروپیون نیز ممکن است استفاده شوند. این داروها کندتر از محرک‌ها عمل می‌کنند؛ اما برای کسانی که نمی‌توانند از محرک‌ها استفاده کنند، گزینه‌های خوبی هستند.

مشاوره روان‌شناختی

مشاوره برای ADHD بزرگسالان به‌طور کلی شامل مشاوره روانشناختی (روان‌درمانی)، آموزش اختلال کم‌توجهی بیش فعالی و مهارت‌های یادگیری برای کمک به موفقیت برای کنترل بیماری است. مشاوره می‌تواند به فرد کمک کند:

• مهارت‌های مدیریت زمان و سازماندهی را بهبود دهد،
• رفتارهای تکانشی را کاهش دهد،
• مهارت‌های حل مسئله را تقویت کند،
• با شکست‌های گذشته در تحصیل، کار یا روابط کنار بیاید،
• عزت‌نفس خود را بهبود دهد،
• روابط خود با خانواده، همکاران و دوستان را بهتر کند،
• و استراتژی‌هایی برای کنترل خشم یاد بگیرد.

انواع رایج مشاوره:

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع مشاوره مهارت‌هایی برای مدیریت رفتار و تغییر الگوهای فکری منفی به مثبت آموزش می‌دهد.
• مشاوره‌ی خانوادگی و زناشویی: این نوع درمان به خانواده کمک می‌کند استرس ناشی از زندگی با افراد ADHD را مدیریت کنند و مهارت‌های ارتباطی را بهبود دهند.

کار روی روابط

افراد ADHD ممکن است بی‌نظم باشند، وقت ملاقات‌ها را فراموش کنند یا تصمیمات تکانشی بگیرند که می‌تواند باعث فشار در روابط شود. درمان متمرکز بر این مسائل و بهبود مهارت‌های ارتباطی و حل منازعه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای مدیریت ADHD نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا دارند. کارهای زیادی وجود دارد که فرد با تغییر سبک زندگی و در خانه می‌تواند به کنترل و درمان اختلای ای دی اچ دی خود کمک کند. اگر مبتلا به ای دی اچ دی هستید، موارد زیر تغییر بزرگی ایجاد می‌کنند:

• لیستی از کارهای روزانه تهیه کنید و اولویت‌بندی کنید؛ اما به خود فشار نیاورید.
• وظایف را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنید.
• از برچسب‌های یادآوری استفاده کنید.
• یک دفتر قرار ملاقات یا تقویم الکترونیکی برای پیگیری قرار ملاقات‌ها و مهلت‌ها داشته باشید.
• یک دفترچه‌ی یادداشت یا دستگاه الکترونیکی یا برنامه‌ای در گوشی خود برای ثبت ایده‌ها همراه داشته باشید.
• سیستم‌های بایگانی و سازماندهی اطلاعات بسازید و از آن‌ها استفاده کنید.
• یک روال ثابت روزانه داشته باشید.
• از خانواده یا دوستان کمک بخواهید.

پزشکی جایگزین

تحقیقات کمی نشان می‌دهند که درمان‌های جایگزین می‌توانند علائم ای دی اچ دی را کاهش دهند. بااین‌حال، مدیتیشن ذهن‌آگاهی ممکن است در بهبود خلق‌وخو و توجه کمک کند. قبل از استفاده از روش‌های جایگزین، با پزشک مشورت کنید.

در حالی که درمان می‌تواند به کنترل اختلال کم‌توجهی بیش فعالی کمک بسیار کند، انجام اقدامات دیگر می‌تواند در درک ADHD و یادگیری مدیریت آن برای فرد موثر باشد. برخی از منابعی که ممکن است به فرد کمک کند، در زیر فهرست شده است. می‌توان از تیم مراقبت‌های بهداشتی برای مشاوره‌ی بیشتر و در مورد منابع بیشتر برای مطالعه و یادگیری کمک خواست.

• گروه‌های حمایتی: ملاقات با افراد ADHD برای تبادل تجربه و استراتژی‌های مقابله مفید است.
• حمایت اجتماعی: بهتر است افراد نزدیک فرد مبتلا در روند درمان دخیل باشند.
• محیط کاری و تحصیلی: درخواست کمک یا تغییرات کوچک در محیط کاری یا تحصیلی می‌تواند عملکرد افراد ADHD را بهبود بخشد.

برای تشخیص و درمان احتمالاً ابتدا با پزشک عمومی صحبت می‌شود و بسته به نتایج ارزیابی اولیه، او ممکن است قرد را به متخصص، مانند روانشناس، روانپزشک یا سایر متخصصان سلامت روان ارجاع دهد.

آمادگی قبل تست ADHD در بزرگسالان

به‌منظور آماده‌شدن برای قرار ملاقات با پزشک، فهرستی از موارد زیر به درک فرد از روند درمان کمک می‌کند:

• هر گونه علائمی که فرد داشته‌ و مشکلاتی که ایجاد کرده‌اند، مانند مشکل در محل کار، مدرسه یا در روابط.
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس‌های عمده یا تغییرات اخیر زندگی.
• تمام داروهای مصرفی، از جمله ویتامین‌ها، گیاهان دارویی یا مکمل‌ها، و دوز مصرفی هر کدام. همچنین مقدار کافئین و الکلی که استفاده می‌شود و اینکه آیا از داروهای تفریحی استفاده می‌شود یا خیر.

سوالاتی که باید از پزشک خود بپرسید

اگر فرد مبتلا به بیماری ADHD ارزیابی‌های قبلی و نتایج آزمایش رسمی را دارد، باید آن‌ها را همراه داشته باشد. سوالات اساسی که باید از پزشک پرسید عبارت‌اند از:

• علل احتمالی علائم من چیست؟
• به چه نوع آزمایشاتی نیاز دارم؟
• چه درمان‌هایی در دسترس است و کدام را توصیه می‌کنید؟
• جایگزین‌های رویکرد اولیه‌ای که پیشنهاد می‌کنید برای ای دی اچ دی چیست؟
• من مشکلات سلامتی دیگر را دارم. چگونه می‌توانم این شرایط را با هم به بهترین شکل مدیریت کنم؟
• آیا باید به متخصصی مانند روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنم؟
• آیا جایگزین عمومی برای دارویی که تجویز می‌کنید وجود دارد؟
• چه نوع عوارض جانبی را می توانم از دارو انتظار داشته باشم؟
• نشریات و کتاب‌های خوب برای شناخت ای دی اچ دی چیست؟ وب سایت‌های پیشنهادی شما برای شناخت کم‌توجهی بیش فعالی چیست؟

هر زمان که فرد چیزی را متوجه نشد نباید از پرسیدن سوال دریغ کند.

از پزشک خود چه انتظاری باید داشته باشید؟

فرد باید آماده‌ی پاسخگویی به سوالاتی را که پزشک ممکن است بپرسد، داشته باشد؛ سوالاتی مانند:

• چه زمانی برای اولین‌بار را به یاد می‌آورید که در تمرکز، توجه یا یک جا نشستن مشکل داشتید؟
• آیا علائم شما مداوم بوده است یا گاه‌به‌گاه؟
• کدام علائم بیشتر شما را آزار می‌دهد و به نظر می‌رسد چه مشکلاتی ایجاد می کنند؟
• شدت علائم شما چقدر است؟
• در چه شرایطی متوجه علائم شده‌اید: در خانه، محل کار یا در موقعیت‌های دیگر؟
• دوران کودکی شما چگونه بوده است؟ آیا در مدرسه مشکلات اجتماعی یا دردسرهای دیگر داشتید؟
• عملکرد تحصیلی و کاری فعلی و گذشته شما چگونه است؟
• ساعت‌ها و الگوهای خواب شما چیست؟
• به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بدتر می‌کند؟
• به نظر می‌رسد چه چیزی علائم شما را بهبود می‌بخشد؟
• چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
• آیا کافئین مصرف می‌کنید؟
• آیا الکل می نوشید یا از مواد مخدر استفاده می‌کنید؟

پزشک یا متخصص سلامت روان براساس پاسخ‌ها، علائم و نیازهای فرد سؤالات بیشتری می‌پرسد. آماده‌سازی و پیش‌بینی سوالات به فرد کمک می‌کند از زمان خود با پزشک بهترین استفاده را ببرد.

در پایان، مدیریت بیماری ADHD سفری است که نیازمند صبر، آگاهی و تلاش مداوم است. این اختلال اگرچه می‌تواند چالش‌هایی در زندگی روزمره ایجاد کند، با ترکیب درمان‌های علمی، سبک زندگی سالم و حمایت اجتماعی می‌توان به‌طور چشمگیری کیفیت زندگی را بهبود بخشید. آنچه اهمیت دارد این است که افراد ADHD بدانند که این مسیر مملو از فرصت برای رشد، یادگیری و موفقیت است. با همت و پشتکار، همراه با حمایت متخصصان و عزیزان، هر فردی می‌تواند پتانسیل‌های خود را کشف کند و به زندگی رضایت‌بخش و هدفمند دست یابد. به یاد داشته باشید هر گامی که برمی‌دارید، هرچند کوچک، نشانه‌ای از پیشرفت و امید است.