حقوق ملت؛ ستون فقرات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است

به گزارش ایسنا، حسین سیمایی‌صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری امروز در نشست تبیین همایش‌ بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ناظر به تعالی که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برگزار شد، اظهار کرد: قانون اساسی، ستون فقرات یک نظام سیاسی است و حقوق ملت، ستون فقرات قانون اساسی به شمار می‌رود. مرحوم دکتر قاضی، که همگی او را می‌شناسیم، از اساتید برجسته حقوق اساسی بود و می‌فرمود که فصل حقوق ملت در قانون اساسی ایران، روح این قانون است. با توجه به این جایگاه و اهمیتی که قانون اساسی و فصل حقوق ملت دارد، بی‌سبب نیست که مردم و شهروندان در همه جا دولت‌ها را بر اساس این فصل ارزیابی می‌کنند و آن را معیاری برای داوری و قضاوت قرار می‌دهند. متاسفانه، ما شاید کمتر به این فصل توجه کرده‌ایم، حتی در جنبه‌های نظری و عملی.

وی افزود: در قانون اساسی اسلامی سال ۵۸، این فصل با ۲۲ و ۲۳ اصل پیش‌بینی شده است. این نکته تعجبی برانگیز است، زیرا در پیشینه مطالعات دینی و اسلامی ما چنین حقوقی به شکل حقوقی و مدرن بیان نشده بود. رهبر معظم انقلاب در اشاره به ریشه قانون اساسی، به جنبش مهم و بزرگ مشروطیت اشاره کرده و آن را نهضتی عظیم می‌دانند. در حالی که برخی از حقوقدانان به پیشینه نهضت مشروطه توجه چندانی نشان نمی‌دهند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: برخی حقوقدانان حتی به اهمیت و نقش ملت مشروطه در قانون‌خواهی کمتر توجه کرده‌اند و به نظر می‌رسد که ما یک سکوت طولانی داشتیم تا به انقلاب اسلامی برسیم. چنانچه تخصص من حقوق اساسی نیست، اما این موضوع برای من عجیب است که در مجلس بررسی قانون اساسی، این فصل با آن همه پیشینه، به تصویب رسید. شاید دلیل آن، حضور شخصیت‌های بزرگ و برجسته‌ای چون مرحوم شهید دکتر بهشتی باشد که ما مدیون تصویب این فصل مترقی هستیم.

سیمایی صراف عنوان کرد: در عنوان همایش، هم به حقوق ملت و هم به آزادی اشاره شده است. در این همایش، به نظر می‌رسد که آزادی اهمیت ویژه‌ای نسبت به سایر حقوق دارد. میل به آزادی هم ریشه در عقلانیت و عقل انسان دارد و هم ریشه در جنبه‌های حیوانی. به عنوان مثال، می‌بینیم که یک پرنده در قفس، در تلاش است تا خود را آزاد کند، که نشان‌دهنده این است که حتی ذات حیوانی نیز آرزوی آزادی دارد. اما آزادی اخلاقی، به طور قطع ناشی از عقل و فطرت انسان است.

وی ادامه داد: در دیدگاه‌های مقام معظم رهبری، وقتی مبنا و منبع مشروعیت آزادی را بررسی کنیم، می‌بینیم که بین دیدگاه ایشان و نظریه حقوق طبیعی، هم‌خوانی وجود دارد. ایشان آزادی را امری فطری و الهی می‌دانند که یکی از قرائت‌های نظریه حقوق طبیعی محسوب می‌شود. مقام معظم رهبری در جاهای مختلف مستنداتی در این زمینه ارائه داده‌اند و ما در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نیز به دقت فرمایشات ایشان را می‌شنیدیم.

وزیر علوم گفت: در قرآن کریم، آیه‌ای وجود دارد که حضرت موسی به فرعون می‌گوید: «بنی اسرائیل» و یکی از کارهای زشت او این است که آن‌ها را بنده کرده و آزادی‌شان را سلب کرده است. مستندات در فرمایشات رهبر معظم انقلاب بسیار فراوان است.

وی ادامه داد: مجموعه فرمایشات رهبری در کتاب «آزادی و استقلال» منتشر شده است، که فرصتی بود تا به آن مراجعه کنم. ایشان از دو نوع آزادی صحبت می‌کنند: آزادی منفی و آزادی مثبت. آزادی منفی به معنای رفع موانع و آزادی مثبت به معنای فراهم کردن زمینه رشد و تعالی انسان‌هاست. همچنین، در بحث تهدید آزادی‌ها، محدودیت‌هایی در میثاق‌های بین‌المللی، از جمله اعلامیه و کنوانسیون حقوق مدنی و سیاسی ذکر شده است.

سیمایی صراف عنوان کرد: آزادی نکته‌ای جالب توجه است. ایشان در جایی به محدودیت‌های مربوط به ضرر رساندن به دیگران اشاره کرده‌اند. این محدودیت‌ها اساساً مورد تصریح موازین بین‌المللی و میثاق‌ها نیز قرار گرفته است. اما از منظر دینی، آزادی افراد محدود به جلوگیری از ضرر رساندن به خودشان نیز می‌باشد. یعنی ما آزاد نیستیم به خودمان آسیب بزنیم. تا زمانی که این اضرار به‌صورت علنی افشا نشده باشد، حکومت حق ورود به تفحّص و تجسّس را ندارد. بنابراین، حکومتی که نمی‌تواند به این مسأله وارد شود، در واقع می‌خواهد چه اقدامی انجام دهد؟ اگر عمل فردی به حال خودش مضر باشد، چنین عملی ممنوع است. این نکته جالب توجه، نشان‌دهنده جامعیت فرمایشات ایشان است. مادامی که این موضوع افشا نشده و تظاهری درباره آن وجود نداشته باشد، این نکات از ظرافت‌های مهمی هستند که در فرصتی که داشتم و دیشب به فرمایشات ایشان نگاه می‌کردم، برای من اهمیت فراوانی داشت.

وی ادامه داد: همچنین همان‌طور که آقای دکتر کدخدایی اشاره کردند، کافی است به سخنرانی‌های ایشان از قبل از انقلاب مراجعه کنیم، از جمله سخنرانی‌هایی که در مسجد کرامت مشهد برگزار شده و تحت عنوان “منشور حکومت علوی” منتشر شده است. با مراجعه به این سخنرانی‌ها، می‌توانیم علمی و فرهنگی بودن ایشان را به‌خوبی احراز و عیان کنیم. حوزه‌ فرهنگی ایشان البته بیشتر مشهود است و همگان اذعان دارند که در میان مدیران کشور، مهارت و احاطه ایشان در این حوزه بی‌نظیر است. با این حال، بعد علمی ایشان نیز در سخنرانی‌ها و آثاری که دفتر نشر آثار معظم له در حال انتشار آنهاست، نشان‌دهنده‌ عمق دانش ایشان است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری عنوان کرد: امیدوارم در این همایش به آرزوی دیرینه ملت ایران که در مشروطه محقق نشد و در انقلاب اسلامی تعالی پیدا کرد، به‌خوبی برسیم و این حقایق و حقوق را تبیین کنیم. دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب نیز محور این همایش خواهد بود. به نظر من می‌توانیم در روز ۱۲ قانون اساسی، برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم که در آن روز، تمامی دانشکده‌های حقوق در زمینه قانون اساسی، نشستی تحت عنوان “قانون اساسی” با محوریت این همایش برگزار کنند. خوشبختانه زمان کافی برای این برنامه‌ریزی وجود دارد.

سیمایی صراف تاکید کرد: به همکاران خود و مدیران دانشگاه‌ها توصیه می‌کنم با دبیر همایش و ستاد آن همکاری کنند. ان‌شاءالله یک همایش آبرومند و غنی از نظر علمی و محتوایی برگزار خواهیم کرد. باید تدبیری اندیشیده شود تا مقالات برگزیده در مجلات معتبر علمی منتشر شوند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک انگیزه برای پژوهشگرها عمل کند؛ البته باید به لحاظ علمی مقالات بررسی شوند. همه مقالات می‌توانند به‌عنوان اسناد همایش منتشر شوند، اما آن‌هایی که ارزیابی و داوری شده‌اند، اعتبار بیشتری خواهند داشت و به عنوان مقالات علمی پژوهشی پذیرفته خواهند شد.

وی در پایان گفت: از روسای دانشگاه‌ها و همکاران عزیز می‌خواهم همکاری را ادامه دهند. دکتر شارژی، معاون فرهنگی وزارتخانه، در ارتباط خواهند بود و دبیر همایش، هرگونه همکاری که لازم باشد را از طریق معاونت فرهنگی پیگیری خواهند کرد. برای همه بزرگواران حاضر در این جلسه، و دوستانی که به‌صورت مجازی در این جلسه شرکت کرده‌اند، آرزوی قبولی طاعات دارم.

انتهای پیام