خشکی بیشتر و بارش کمتر؛ هشدار برای آینده اقلیم ایران

به گزارش ایسنا، اقلیم، وضعیت آب و هوای غالب یک منطقه در بلندمدت است که متأثر از عواملی همچون بارش و دما شکل می‌گیرد. ایران، با میانگین بارش سالانه حدود ۲۵۰ میلی‌متر، عمدتاً در دسته مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد. این شرایط باعث شده است تا آسیب‌پذیری کشور در برابر تغییرات اقلیمی بیشتر شود.

مناطق خشک و نیمه‌خشک که بخش قابل توجهی از مساحت ایران را تشکیل می‌دهند، نه تنها با کاهش بارش مواجه‌اند، بلکه به دلیل افزایش دما و تبخیر تعرق، با تشدید خشکسالی نیز دست به گریبان‌اند. خشکسالی‌ها در ایران نه تنها خسارت‌های اقتصادی به همراه دارند، بلکه تهدیدی جدی برای امنیت آب و غذا نیز محسوب می‌شوند.

در این میان، گروهی از پژوهشگران از دانشگاه فردوسی مشهد با همراهی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو تحقیقی انجام داده‌اند تا به بررسی تغییرات نواحی اقلیمی ایران از نیمه قرن بیستم تاکنون بپردازند. این پژوهش که با استفاده از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی سراسر کشور انجام شده، به تحلیل تغییرات اقلیمی در بازه زمانی ۱۹۶۱ تا ۲۰۲۲ پرداخته است.

محققان برای انجام این تحقیق، داده‌های آب و هوایی کشور را به دو دوره زمانی تقسیم کردند: دوره نرمال مرجع (۱۹۶۱-۱۹۹۰) و دوره نرمال اخیر (۱۹۹۳-۲۰۲۲). سپس، برای طبقه‌بندی اقلیم ایستگاه‌های هواشناسی، از دو شاخص علمی استفاده شد. این شاخص‌ها با تحلیل بارش و دما، اقلیم هر منطقه را به دسته‌های مختلفی مانند مرطوب، نیمه‌مرطوب، نیمه‌خشک و خشک طبقه‌بندی می‌کنند.

نتایج این مطالعه نشان می دهند که طی شش دهه گذشته، تعداد ایستگاه‌های با اقلیم مرطوب از ۹ ایستگاه به ۵ ایستگاه کاهش یافته و در مقابل، تعداد ایستگاه‌های نیمه‌خشک و خشک به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده است. همچنین، ایستگاه‌های با اقلیم بیابانی از ۴ به ۶ ایستگاه رسیده‌اند. بر اساس شاخص ها نیز تعداد ایستگاه‌های نیمه‌خشک تا فراخشک افزایش یافته و در مقابل، ایستگاه‌های با اقلیم مدیترانه‌ای و مرطوب کاهش قابل توجهی داشته‌اند.

پژوهشگران همچنین دریافتند که در بیش از ۷۵ درصد ایستگاه‌ها، دما به طور معناداری افزایش یافته و تبخیر تعرق نیز در بیشتر نقاط کشور روندی صعودی داشته است. این در حالی است که حدود ۳۱ درصد ایستگاه‌ها کاهش معنادار بارش را نشان می‌دهند. این تغییرات نه تنها نشان‌دهنده خشکسالی مداوم در بسیاری از مناطق کشور است، بلکه حکایت از تشدید شرایط اقلیمی خشک‌تر در آینده دارد.

اهمیت این یافته‌ها در آن است که مشخص می‌کنند اقلیم ایران به‌سرعت در حال تغییر به سمت اقلیم خشک‌تر است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی نه تنها در حال تبدیل شدن به شرایط طبیعی جدیدی هستند، بلکه امنیت آب و غذا، به ویژه در شهرهای پرجمعیت را در معرض خطر قرار داده‌اند.

اگرچه این تحقیق از داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی بهره برده، اما پژوهشگران تأکید دارند که مطالعات آینده باید با استفاده از داده‌های دقیق‌تر و تراکم مکانی بیشتر انجام شود.

این نتایج علمی در فصلنامه «پژوهش‌های جغرافیای طبیعی» منتشر شده‌ که وابسته به دانشگاه تهران است. بدیهی است نتایج این پژوهش می‌توانند راهنمایی مؤثر برای برنامه‌ریزی بلندمدت و سیاست‌گذاری‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی در کشور باشند.

انتهای پیام