چارچوبی نو برای طراحی کتاب‌های دیجیتال دانشگاهی

به گزارش ایسنا، در عصر دیجیتال، فناوری‌های نوین به شکلی بی‌سابقه وارد عرصه‌های مختلف زندگی شده‌اند. آموزش و یادگیری نیز از این تغییرات بی‌نصیب نمانده و شاهد تغییرات بزرگی بوده است. در گذشته، کتاب‌های درسی سنتی تنها منبع اطلاعات برای دانشجویان بودند، اما امروزه نیاز به منابع به‌روزتر و تعاملی‌تر احساس می‌شود. کتاب‌های درسی الکترونیکی با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، این فرصت را فراهم می‌کنند که محتوای آموزشی به صورت تعاملی، چندرسانه‌ای و قابل انطباق ارائه شود. این ویژگی‌ها نه تنها یادگیری را جذاب‌تر می‌کنند، بلکه امکان دسترسی به محتوای آموزشی را برای همه دانشجویان، صرف‌نظر از موقعیت جغرافیایی‌شان، فراهم می‌آورند.

ضرورت این تحول، زمانی بیشتر احساس می‌شود که بدانیم تغییرات سریع علمی و فناوری باعث شده محتوای کتاب‌های چاپی خیلی زود منسوخ شوند. همچنین، اصلاح و به‌روزرسانی این کتاب‌ها هزینه‌بر و زمان‌بر است. در مقابل، کتاب‌های درسی الکترونیکی به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و امکان بومی‌سازی محتوا، می‌توانند به شکلی مؤثرتر با نیازهای آموزشی عصر دیجیتال هماهنگ شوند. این کتاب‌ها همچنین فرصت مشارکت فعال دانشجویان در فرایند یادگیری را فراهم می‌کنند که یکی از مهم‌ترین اهداف رویکردهای آموزشی نوین است.

در راستای پاسخ به این نیازها، طالب زندی، استادیار تکنولوژی آموزشی از پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تحقیقی را با هدف ارائه چارچوبی برای طراحی و تولید کتاب‌های درسی دانشگاهی الکترونیکی انجام داده است. این پژوهش به دنبال ارائه روشی عملی برای افزایش کیفیت و اثربخشی کتاب‌های درسی الکترونیکی بوده است.

در این تحقیق، ابتدا با مرور و تحلیل نتایج پژوهش‌های پیشین، مؤلفه‌های مهم در طراحی کتاب‌های درسی الکترونیکی شناسایی شد. سپس چارچوبی پیشنهادی تدوین گردید که این چارچوب شامل چهار مؤلفه اصلی محتوایی، آموزشی، فناوری و نشر الکترونیک است. برای بررسی صحت و اعتبار این چارچوب، از نظرات متخصصان حوزه تکنولوژی آموزشی، یادگیری الکترونیکی و نشر الکترونیک استفاده شد. این متخصصان از طریق پرسش‌نامه و تحلیل‌های آماری، چارچوب پیشنهادی را ارزیابی و تأیید کردند.

نتایج این پژوهش نشان دادند که چارچوب پیشنهادی می‌تواند به عنوان راهنمایی مؤثر در طراحی کتاب‌های درسی الکترونیکی مورد استفاده قرار گیرد. این چارچوب نه تنها ابعاد مختلف طراحی و تولید کتاب را پوشش می‌دهد، بلکه به طراحان کمک می‌کند تا محتوایی تعاملی، به‌روز و منطبق بر نیازهای دانشجویان ارائه کنند.

همچنین، پژوهش تأکید می‌کند که کتاب‌های درسی الکترونیکی نباید صرفاً نسخه دیجیتال کتاب‌های چاپی باشند. بلکه این کتاب‌ها باید با استفاده از فناوری‌های چندرسانه‌ای مانند ویدئو، انیمیشن و محتوای تعاملی طراحی شوند تا بتوانند فرایند یادگیری را جذاب‌تر و اثربخش‌تر کنند. البته، استفاده نادرست یا بیش از حد از این عناصر می‌تواند باعث ایجاد بار شناختی اضافی و کاهش کیفیت یادگیری شود.

این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که برای موفقیت استفاده از کتاب‌های درسی الکترونیکی، نیاز به تغییرات اساسی در روش‌های تدریس و رویکردهای آموزشی است. مدرسان و اساتید باید روش‌های خود را با این نوع کتاب‌ها تطبیق دهند تا بتوانند از تمام ظرفیت‌های آموزشی آن‌ها بهره ببرند.

در نهایت، یافته‌های این تحقیق که در دوفصلنامه «پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی» وابسته به سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) ارائه شده اند، نشان می‌دهند که کتاب‌های درسی الکترونیکی می‌توانند نقشی کلیدی در آینده نظام آموزشی ایفا کنند و با طراحی مناسب و اصولی، نه تنها کیفیت یادگیری را بهبود بخشند، بلکه امکان دسترسی برابر به آموزش را برای همه دانشجویان فراهم کنند.

انتهای پیام