ضرورت توانمندسازی زنان روستا در حفاظت از منابع طبیعی

به گزارش ایسنا، منابع طبیعی از جمله جنگل‌ها و مراتع، علاوه بر تأمین نیازهای معیشتی، پایه‌ای برای توسعه پایدار در سراسر جهان به شمار می‌آیند. حفاظت از این منابع تنها با در نظر گرفتن سه جنبه مهم شامل پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی امکان‌پذیر است. در ایران، جنگل‌ها و مراتع، نقش کلیدی در معیشت روستاییان دارند و بهره‌برداری از آن‌ها معمولاً تحت نظارت دولت و سازمان‌های مرتبط انجام می‌شود؛ اما تجربه نشان داده است که بدون جلب مشارکت جوامع محلی، این مدیریت بهینه نخواهد بود.

با وجود تلاش‌های انجام شده، مشارکت زنان در مدیریت منابع طبیعی به‌طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است؛ این در حالی است که زنان نیمی از جامعه بهره‌بردار این منابع هستند و نقش مهمی در انتقال دانش به نسل‌های بعدی و بهره‌برداری از منابع را دارند. با این وجود، موانع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بسیاری پیش روی آنان قرار دارد. شناخت این موانع و فراهم کردن بستری برای مشارکت فعال زنان، از جمله الزامات اساسی در بهبود مدیریت منابع طبیعی به شمار می‌آید.

در این راستا، پژوهشی توسط احمد ولی‌پور، استادیار گروه جنگلداری دانشگاه کردستان، به همراه همکارانش با همراهی دانشگاه پیام نور انجام شده است. این پژوهش با هدف بررسی نقش زنان روستایی در مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری منابع طبیعی در منطقه چهارزبر استان کرمانشاه صورت گرفته است. محققان تلاش کردند تا با مطالعه فعالیت‌های زنان این منطقه، ابعاد مختلف نقش آنان در این حوزه را شناسایی کنند.

در این تحقیق، چهار روستای جنگلی منطقه ماهیدشت به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های رو در رو با ۱۵۳ زن روستایی، پرسشنامه‌های نیمه‌ساختاریافته و مشاهده مستقیم فعالیت‌های آنان جمع‌آوری شد.

محققان به بررسی جنبه‌های مختلف نقش زنان در مدیریت منابع طبیعی، از جمله مشارکت در فعالیت‌های مرتبط با جنگل و مرتع و شناخت آنان از منابع طبیعی پرداختند. همچنین، تحلیل هایی برای شناسایی عوامل موثر بر میزان مشارکت زنان انجام شد.

نتایج نشان دادند که شناخت زنان از منابع طبیعی عمدتاً در سطح کم تا متوسط است و تنها در ۲۷ درصد فعالیت‌های مرتبط با منابع طبیعی مشارکت مستقیم دارند. بیشترین فعالیت زنان شامل جمع‌آوری قارچ‌ها، گیاهان خوراکی و دارویی و بذر بود، در حالی که در حوزه‌هایی مانند خاموش کردن آتش‌سوزی‌ها یا استفاده از چوب جنگل مشارکت کمتری داشتند. این یافته‌ها نشان‌دهنده ضعف در آگاهی و دانش محلی زنان درباره حفاظت و مدیریت منابع طبیعی است.

تحلیل‌ها همچنین نشان می دهند که عواملی مانند سن، مدت زمان اقامت در روستا و تمایل به مهاجرت بر میزان مشارکت زنان تأثیر منفی دارند. در مقابل، فعالیت‌های روزانه و تمایل به همکاری با دیگر افراد خانواده، تأثیر مثبتی بر مشارکت آنان داشته است.

اهمیت این تحقیق در توجه به نقش مغفول زنان در مدیریت منابع طبیعی است. با آگاهی‌سازی و توانمندسازی زنان، می‌توان از ظرفیت آنان در حفاظت و احیای منابع طبیعی بهره‌برداری کرد. تقویت برنامه‌های آموزشی و ترویجی و حضور بیشتر کارشناسان منابع طبیعی در جوامع روستایی از جمله راهکارهایی است که می‌توانند مشارکت زنان را افزایش دهند.

قابل ذکر است، نتایج این پژوهش در فصلنامه «پژوهش و توسعه جنگل» وابسته به دانشگاه ارومیه منتشر شده است. این یافته‌ها بر اهمیت مشارکت زنان و تقویت نقش آن‌ها در مدیریت منابع طبیعی تأکید دارند و نشان می‌دهند که با آموزش و مشاوره مناسب می‌توان این ظرفیت‌ها را به بهترین شکل به کار گرفت.

انتهای پیام