بادهای سهمگین و باران آهن؛ سیاره‌ای فراخورشیدی که قوانین آب‌وهوا را به چالش می‌کشد

بسیاری از ویژگی‌های خارق‌العاده‌ی WASP 121 b از این واقعیت ناشی می‌شود که این سیاره از نوع مشتری فراداغ است؛ سیاره‌ای غول‌پیکر و گازی با جرم ۱٫۲ برابر سیاره مشتری. وسپ ۱۲۱‌بی در واقع آن‌قدر به ستاره‌اش نزدیک است که یک سال آن فقط ۳۰ ساعت زمینی طول می‌کشد.

نزدیکی وسپ ۱۲۱‌بی به ستاره‌اش، همچنین به این معنی است که این سیاره در وضعیت قفل کشندی به‌سر می‌برد؛ بدین معنی یک طرف آن (سمت سوزان و داغ روز) همواره رو به ستاره‌ی خود است؛ در حالی که طرف دیگر (سمت شب) خنک‌تر است؛ زیرا همیشه رو به فضا قرار دارد. آهن و سایر فلزات در سمت روز گرم و سوزان تبخیر می‌شوند و به سمت شب سیاره حرکت می‌کنند؛ جایی که متراکم شده و به صورت باران‌های فلزی مایع می‌ریزند.

پژوهشگرها با کاوش در ژرفای جو وسپ ۱۲۱‌بی و ایجاد نقشه سه‌بعدی از جو آن، انواع مختلفی از بادها را در لایه‌های مختلف این دنیا یافتند. آن‌ها همچنین جریان تندباد را در نیمی از سیاره مشاهده کردند. به نظر می‌رسد سرعت‌گرفتن تندباد می‌تواند جو وسپ ۱۲۱‌بی را در حین عبور از خط بین سمت شب و روز سیاره، مختل کند. سیدل می‌گوید:

آنچه یافتیم شگفت‌انگیز بود: یک جریان تندباد مواد را به دور استوای سیاره می‌چرخاند، در حالی که جریانی جداگانه در سطوح پایین‌تر اتمسفر گاز را از سمت گرم به سمت سردتر جابه‌جا می‌کند. این نوع آب و هوا قبلا در هیچ سیاره‌ای دیده نشده بود. حتی قوی‌ترین طوفان‌های منظومه‌ی شمسی در مقابل این تندباد، آرام به نظر می‌رسند.

نقشه‌برداری پیچیده از جو وسپ ۱۲۱‌بی به لطف ابزار اسپرسو در تلسکوپ وی‌ال‌تی (طیف‌نگار Echelle برای سیارات فراخورشیدی سنگی و مشاهدات طیف‌سنگی پایدار) امکان‌پذیر شد. اسپرسو با ترکیب نور تلسکوپ‌های مختلف، چهار برابر نور در دسترس برای یک ابزار را تجزیه تحلیل می‌کند و با این کار می‌تواند جزئیات بسیار ضعیف‌تر از جو سیاره را به دست آورد.

پژوهشگرها اسپرسو را روی وسپ ۱۲۱‌بی برای یک گذر کامل از مقابل ستاره‌اش آموزش دادند. این کار به آن‌ها امکان می‌دهد تا نشانه‌های چند ماده شیمیایی را در لایه‌های جوی مختلف این مشتری فوق داغ شناسایی کنند. لئوناردو دو آ. دوس سانتوس، عضو گروه و پژوهشگر مؤسسه‌ی علمی تلسکوپ فضایی، در بیانیه‌ای گفت: «وی‌ال‌تی ما را قادر ساخت تا سه لایه مختلف جو سیاره فراخورشید را در یک لحظه کاوش کنیم.»