پیشرفت‌ چشمگیر در بازیابی بینایی با پیوند سلول‌های بنیادی

محققان به‌ تازگی تحقیقی انجام داده‌اند که در آن پیوند سلول‌های بنیادی برای درمان آسیب‌های قرنیه باعث پیشرفت‌های چشمگیر در بازیابی بینایی بیماران با اختلالات شدید شده است.

به گزارش تک‎‌ناک، این پیوند روی چهار فرد با اختلالات شدید بینایی انجام شده است و این پیشرفت‌ها بیش از یک سال دوام داشته و به عنوان گامی مهم در بازیابی بینایی افراد نابینا به شمار می‌رود.

این چهار نفر نخستین افرادی هستند که پیوند سلول‌های بنیادی بازبرنامه‌ریزی‌شده را برای درمان آسیب‌های قرنیه، سطح شفاف و بیرونی چشم، دریافت کرده‌اند.

بازیابی بینایی

این یافته‌ها که در مجله The Lancet منتشر شده است، از نظر کاپیل بهارتی، پژوهشگر سلول‌های بنیادی در مؤسسه ملی چشم آمریکا (NIH) در بتسدا، مریلند، شگفت‌انگیز هستند. او گفت: «این یک پیشرفت هیجان‌انگیز است.»

ژان لورینگ، پژوهشگر سلول‌های بنیادی در مؤسسه تحقیقاتی اسکریپس در لاهویا کالیفرنیا نیز بیان کرد: «این نتایج نشان می‌دهند که می‌توان بیماران بیشتری را درمان کرد.»

حلقه لیمبال، که حلقه تیره اطراف عنبیه است، منبعی از سلول‌های بنیادی است که لایه بیرونی قرنیه را سالم نگه می‌دارد.

وقتی این منبع حیاتی تجدید سلولی از بین می‌رود که به آن کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال (LSCD) گفته می‌شود، بافت اسکار روی قرنیه شکل می‌گیرد که در نهایت باعث کوری می‌شود.

کمبود سلول‌های بنیادی لیمبال می‌تواند ناشی از آسیب‌های چشمی، همچنین بیماری‌های خودایمنی و ارثی باشد.

درمان‌های فعلی برای LSCD محدود هستند. این درمان‌ها شامل پیوند سلول‌های قرنیه تولیدشده است که از سلول‌های بنیادی چشم سالم یک فرد دیگر گرفته می‌شود. این فرایند تهاجمی است و نتایج آن همیشه قطعی نیست.

وقتی هر دو چشم آسیب دیده باشند، پیوندهای قرنیه از اهداکنندگان متوفی می‌تواند یک گزینه باشد، با وجود این، سیستم ایمنی دریافت‌کننده ممکن است آنها را پس بزند.

یک چشم‌پزشک از دانشگاه اوزاکا در ژاپن به نام کوجی نییشیدا و همکاران او پیوندهای قرنیه را با استفاده از منبع دیگری از سلول‌ها انجام دادند، که سلول‌های بنیادی پرتوان القا شده (iPS) بودند.

محققان سلول‌های خونی را از یک اهداکننده سالم گرفتند و آنها را به حالت مشابه جنینی بازبرنامه‌ریزی کردند، سپس آنها را به ورق‌های نازک و شفاف از سلول‌های اپیتلیال قرنیه به شکل سنگ‌فرش تبدیل کردند.

درمان با سلول‌های بنیادی

بین ژوئن ۲۰۱۹ و نوامبر ۲۰۲۰، این تیم تحقیقاتی دو زن و دو مرد با سنین بین ۳۹ تا ۷۲ سال را که هر دو چشم آنها مبتلا به LSCD بود، در تحقیق خود ثبت نام کردند.

در جریان عمل جراحی، محققان لایه بافت اسکار پوشاننده قرنیه آسیب‌دیده تنها در یک چشم را برداشتند، سپس ورق‌های اپیتلیال گرفته‌شده از یک اهداکننده را روی آن دوختند و یک لنز نرم روی آن قرار دادند.

دو سال پس از دریافت پیوندها، هیچ یک از دریافت‌کنندگان دچار عوارض شدید جانبی نشده بودند. پیوندها تومور تشکیل ندادند (که یکی از خطرات رشد سلول‌های iPS است) و نشانه‌های واضحی از حمله سیستم ایمنی بدن دریافت‌کنندگان، حتی در دو بیمار که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی دریافت نکرده بودند، مشاهده نشد.

کاپیل بهارتی تأکید کرد: «این بسیار مهم و مایه خوشحالی است که پیوندها رد نشده‌اند. اما برای اطمینان از ایمنی این روش، باید پیوندهای بیشتری انجام شود.»

پس از پیوندها، تمام چهار بیمار بلافاصله بهبودهایی در بینایی خود مشاهده کردند و مساحت قرنیه آسیب‌دیده توسط LSCD کاهش یافت.

این بهبودها تنها در یک نفر دوام داشت، که در طول یک دوره یک ساله شاهد تغییرات جزئی بود.

کاپیل بهارتی اعلام کرد: «هنوز مشخص نیست که چه چیزی باعث بهبود بینایی شده است. ممکن است که خود سلول‌های پیوندی در قرنیه دریافت‌کنندگان رشد کرده باشند.»

نتایج این تحقیق در تاریخ ۸ نوامبر در نشریه Nature منتشر شد.